Realia geopolityczne

-
Nie dziwię się powszechnej dezorientacji wobec częstych ostatnio zmian kierunków, z których wieje propagandowy wiatr. Dwa lata temu było cool stawiać tuchaczewskim rycerzom z taczankami kampanii a.d. 1920 pomnik w Ossowcu, na historycznym polu Cudu nad Wisłą, w jego rocznicę, co żyjący kombatanci odebrali jako jednoznaczną obelgę. Dziś jest to już niefajnie, a pomnik okazał się samowolą budowlaną i pewnikiem szybciutko zostanie rozebrany.
Nie tak dawno prezydent Banana obściskiwał się Władimirem, przyrzekając wieczysty reset, czy tam zamrożenie rakiet. Oto właśnie Moskwa w odpowiedzi na decyzję rozmieszczenia w Polsce stałej jednostki rakietowej, która ma być częścią tzw. tarczy, przeprowadziła w tym tygodniu test nowej rakiety międzykontyntynetalnej (ICBM) – między dwoma skrajnymi poligonami na swym rozległym terytorium, a pyskaty Dmitrij Rogozin zagroził w Brukseli, że odpowiedź na plany NATO będzie nieprzyjemnym zaskoczeniem.

Otóż zanim pyskacz wyskoczy z dalszymi objaśnieniami, zezowaty postanowił go uprzedzić i uświadomić zaskoczonym (oczywiście nieprzyjemnie jak zwykle) czytelnikom, że wydarzenia w Smoleńsku sprzed dwóch i pół roku to fragment właśnie tych zmian frontu, innymi słowy cichej wojny, której wiatry wyrywają ostatnie włosy ze łbów propagandystów, uśmiercają seryjnie generałów i kręcą karuzelą stanowisk. Polska jest na samym skrzyżowaniu dwóch płyt tektonicznych i znów jest koniec lat '30. Teraz wiatr ponownie zmienił się na zachodni i pora to wykorzystać, kopiąc porządnie Olsena w zadek, zresztą ośrodki propagandy już zmieniły nuty i śpiewają jakby w innym rytmie.

Z książki Z. Brzezińskiego Triada geostrategiczna (C) 2001.

Czym są i nie są Chiny

1. Chiny nie są ani przeciwnikiem międzynarodowym, ani strategicznym sprzymierzeńcem USA, aczkolwiek są przeciwne subiektywnej „hegemonii” Ameryki.
2. Chiny nie staną się potęgą światową, choć są potęgą regionalną, zdolną do obrony swych interesów narodowych.
3. Chiny nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla bezpieczeństwa USA.
4. Chiny nie stanowią globalnego zagrożenia ideologicznego dla USA.
5. Chiny nie działają w regionie destabilizująco, a w istocie zachowują się na arenie międzynarodowej względnie odpowiedzialnie.
6. Chiny nie są politycznie ani totalitarne, ani demokratyczne, lecz są oligarchiczno-biurokratyczną dyktaturą.
7. Chiny nie zachowują powszechnych standardów praw człowieka i tolerancji dla mniejszości w miejscach takich jak Tybet i Sinjang.
8. Chiny rozwijają się gospodarczo w pożądanym kierunku.
9. Chiny najprawdopodobniej nie unikną poważnych niepokojów wewnętrznych, ponieważ komunizm komercyjny to oksymoron.
10. Chiny nie mają jasnej wizji politycznego rozwoju ani swej roli międzynarodowej.

Perspektywy i procesy europejskie

1. Dla większości Europejczyków Europa nie stanowi obiektu uczuć osobistych. Jest raczej wyborem, niż przekonaniem.
2. Na scenie światowej UE nie będzie podobna do Ameryki, lecz raczej Szwajcarii w wielkiej skali.
3. Większość Europejczyków nie odczuwa antyamerykańskości jako impulsu do zjednoczenia.
4. Integracja jest w istocie procesem biurokratycznym i nie jest tożsama z unifikacją.
5. Rozszerzenie UE nieodłącznie zderza się z pogłębieniem integracji.
6. UE musi się rozszerzać z powodów demograficznych i ekonomicznych.
7. Federacja jądra Unii, kształtująca politykę zagraniczną wewnątrz powiększonej UE do 21 państw lub więcej, nie będzie politycznie działać.
8. Powolne roszerzenie plus biurokratyczna integracja prawdopodobnie wyłoni Europę zjednoczoną gospodarczo, ale politycznie jedynie sfederalizowaną.
9. UE najpewniej nie zdobędzie samodzielnej zdolności militarnej.
10. UE zatem stanie się nowym rodzajem porządku politycznego politei, ze światowym wpływem głównie w gospodarce i finansach.

Sytuacja geopolityczna Rosji

1. Gospodarka Rosji stanowi ok. 1/10 gospodarki USA, a baza przemysłowa w przybliżeniu trzykrotnie starsza od średniej OECD.
2. Około 70 milionów Rosjan mieszka w obszarach zanieczyszczonych ponad pięciokrotnie powyżej maksymów USA;
około 75% wody pitnej w Rosji jest zatrute.
3. Jedynie około 40% noworodków w Rosji jest w pełni zdrowe.
4. Ludność Rosji spadła ze 151 mln w r. 1990 do 146 mln w 1999.
5. Na wschodzie, Chiny mają 1200 mln ludności, na zachodzie UE ma 375 mln, na południu mieszka około 300 mln muzułmanów.
6. Gospodarka Chin już jest około czterokrotnie większa od rosyjskiej, a inwestycje zagraniczne w Chinach w ostatniej dekadzie były 30 razy większe niż w Rosji. Gospodarka UE jest 10 razy większa od rosyjskiej.
7. W odróżnieniu od postkomunistycznej Europy środkowej, obecna elita polityczna Rosji jest mariażem przywództwa KGB i wojska z aparatczykami i kryminalnymi oligarchami; wszyscy obecni przywódcy mogliby działać w rządzie radzieckim, gdyby Związek Radziecki jeszcze istniał.
8. Obecne władze Rosji wyraźnie zapowiedziały, że naczelnym celem jest przywrócenie rosyjskiej potęgi, a nie reformy demokratyczne.
9. Rosja pragnie porozumienia z zachodem, aby mieć wolną rękę w działaniach wobec nowych państw w obrębie byłej sowieckiej strefy wpływów.
10. Wyzwania demograficzne i geograficzne mogą pogrążyć Rosję w konfliktach, zagrażających jej przyszłości jako wielkiego państwa.

Priorytety strategiczne

Wyznaczniki dla stosunków USA-Chiny

1. Przyszła orientacja Chin, a nie przyszłość Tajwanu, powinna być głównym zainteresowaniem strategicznym.
2. Antychińskiego paktu obronnego z Tajwanem nie należy bezpośrednio odnawiać, a sprzedaż uzbrojenia należy ostrożnie dopasowywać do stanu stosunków z Chinami oraz zdolności ich armii.
3. Pokojowe zjednoczenie można wspierać tylko poprzez demokratyzację i wzrost zamożności Chin, na bazie zasady „jedno państwo, kilka systemów”.
4. Poszanowanie praw człowieka w Chinach można wspierać pośrednio, koncentrując się na pożytkach poszanowania prawa.
5. Stosunki USA-Chiny-Japonia są bardzo ożywione, przypominając interakcje USA-Europa-Związek Radziecki.
6. USA powinny promować trójstronny dialog strategiczny z Chinami i Japonią, na temat bezpieczeństwa Eurazji.
7. Uprzedzająca koalicja obronna antychińska, opierająca się na Obronie Teatru, może stać się samospełniającą przepowiednią wrogich Chin.
8. OSCE należy rozszerzyć poprzez dołączenie Azji, tworząc pięciostronny pakt bezpieczeństwa, łączący USA, Europę, Rosję, Chiny i Japonię.
9. G-8 należy poszerzyć do G-9 poprzez dołączenie Chin.
10. Ostatecznym celem USA powinna być ewolucja Chin w kierunku autentycznego, równoprawnego zainteresowania w zacieśnianiu współpracy wewnątrz systemu euroazjatyckiego.

Wyznaczniki dla relacji euroatlantyckich

1. Europa pozostaje naturalnym i głównym sprzymierzeńcem USA.
2. Proatlantycka Europa jest istotna dla stabilnej równowagi euroazjatyckiej.
3. Autonomicznej zdolności obronnej Europy, w każdym razie mało prawdopodobnej w bliskiej przyszłości, Stany nie powinny się przeciwstawiać.
4. Polityczna jedność sojuszników jest ważniejsza od wzrostu potencjału NATO.
5. USA powinny odłożyć jakiekolwiek decyzje o rozmieszczeniu systemu obrony przeciwrakietowej do osiągnięcia zgody wśród sojuszników NATO.
6. USA powinny dążyć do powiększenia NATO w Europie, ale nie „poza obszarem”.
7. USA ma większy interes w poszerzeniu Europy, niż w jej integracji.
8. NATO i UE powinny wspólnie opracować plany dalszego rozszerzenia.
9. W dalszej perspektywie w obie organizacje mogą zostać włączone Turcja, Cypr i Izrael.
10. Nie powinno być żadnych ograniczeń, albo zakazu a priori do członkostwa w NATO i UE.

Wytyczne dla polityki wobec Rosji

1. Do współczesnych rozterek Rosji bardzo adekwatne są lekcje z upadku imperium Ottomańskiego.
2. Historyczna redefinicja Turcji stała się możliwa poprzez obecność krytycznej masy reformistów oraz współpracę zachodu.
3. Następne pokolenie rosyjskich przywódców może dostarczyć masy krytycznej, koniecznej dla zdecydowanego wyboru postimperialnego, na korzyść zachodu.
4. W tym celu finansowa pomoc zachodu powinna koncentrować się prawie wyłącznie na wspieraniu nowych prodemokratycznych elit, poprzez promocję oddolnych inicjatyw demokratycznych i zwiększenie wymiany wizyt.
5. Wspieranie reżimu Putina jedynie opóźni pożądaną ewolucję Rosji w kierunku demokratycznego, proeuropejskiego narodowego państwa rosyjskiego.
6. Wsparcie nowo niepodległych państw pomoże w historycznej własnej redefinicji Rosji.
7. UE i NATO powinny formalnie zaproponować Rosji przystąpienie i obie powinny wspólnie z Rosją przestudiować konkretne inicjatywy w tym kierunku, wraz ze specjalnym statusem UE dla Kaliningradu.
8. W międzyczasie rozszerzenie zarówno UE, jak i NATO powinno być kontynuowane, usuwając w ten sposób jakiekolwiek geopolityczne dwuznaczności i pokusy na obszarach bezpośrednio na zachód od Rosji.
9. Transkontynentalny dialog bezpieczeństwa na temat doktryny strategicznej, wychodząc od bliższej współpracy NATO-Rosja, może w dalszej perspektywie połączyć oba euroazjatyckie trójkąty bezpieczeństwa.
10. Skutecznej współpracy nie da się prowadzić poprzez jednostronne zabiegi dworskie, lecz jedynie poprzez kształtowanie zdecydowanego kontekstu geopolitycznego, w którym wybór zachodu stanie się dla Rosji jedynym możliwym.


O autorze
ZBIGNIEW BRZEZINSKI jest radcą w Center for Strategic and International Studies, byłym doradcą prezydenta ds. bezpieczeństwa narodowego. Nie zaprzecza swego polskiego pochodzenia, często odwiedza Polskę, zwłaszcza w momentach krytycznych. Wśród wielu książek, najbardziej znana i godna polecenia jest Wielka szachownica: Przywództwo i geostrategiczne imperatywy Ameryki.
-->